Autor: Piotr Pałka
Od 1 stycznia 2025 r. każda gmina ma nałożony ustawowy obowiązek segregacji odpadów tekstylnych i odzieży, co wynika wprost z art. 14 ustawy o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw, ale na podstawie art. 3 ust. 2 pkt 5 ustawy z dnia 13.09.1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, który wprowadził obowiązek utworzenia takiego punktu selektywnego zbierania odpadów komunalnych (PSZOK), w sposób umożliwiający łatwy dostęp do niego wszystkim mieszkańcom. I tutaj pojawia się problem.
Obowiązek odrębnego zbierania i segregacji kolejnej frakcji odpadów tekstyliów nie przyczyni się do zwiększenia recyklingu. Ustawa jest oparta bowiem na systemie zbiorowej odpowiedzialności, który nie jest zgodny z normami konstytucyjnymi. Tym samym, w przypadku próby nałożenia jakichkolwiek kar, należy najpierw wyczerpać drogę sądową oraz wystąpić z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgodności ustawy z normą zasadniczą.
Od 1 stycznia 2025 r. każda gmina ma nałożony ustawowy obowiązek segregacji odpadów tekstylnych i odzieży, co wynika wprost z art. 14 ustawy z dnia 19.07.2019 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw1), ale na podstawie art. 3 ust. 2 pkt 5 ustawy z dnia 13.09.1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, który wprowadził obowiązek utworzenia takiego punktu selektywnego zbierania odpadów komunalnych (PSZOK), w sposób umożliwiający łatwy dostęp do niego wszystkim mieszkańcom. I tutaj pojawia się problem. Tekstyliów nie można już wrzucać do pojemnika na odpady zmieszane, tylko trzeba odwozić je do PSZOK.
W przeciwnym wypadku wzrośnie oplata za gospodarowanie odpadami od 200% do nawet 400%.2)
Powstaje więc pytanie, czy implementacja do prawa krajowego przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19.11.2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylającej niektóre dyrektywy nastąpiła w sposób prawidłowy? Zgodnie z jej art. 11 ust. 1 nałożony obowiązek selektywnej zbiórki od dnia 1 stycznia 2025 r. dotyczy również tekstyliów, ale sposób taki powinien uwzględniać możliwość realizacji takiego obowiązku, aby zabezpieczyć mieszkańców przed sytuacją, gdy nie ze swojej winy będą zmuszeni do wyrzucenia takich tekstyliów np. do opadów zmieszanych, czyli w sytuacji, gdy gminy nie będą realizowały swojego obowiązku w sposób umożliwiający mieszkańcom skorzystanie z PSZOK, np. z uwagi na odległość od zabudowań mieszkalnych.
Zgodnie z dyrektywą państwa członkowskie podejmują odpowiednie środki w celu wspierania ponownego wykorzystania produktów i przygotowania do działań związanych z ponownym wykorzystaniem, zwłaszcza poprzez zachęcanie do tworzenia i wspieranie sieci ponownego wykorzystania i napraw, wykorzystanie instrumentów ekonomicznych, kryteriów udzielania zamówień, celów ilościowych lub inne środki. Państwa członkowskie podejmują środki na rzecz promowania wysokiej jakości recyklingu i wszędzie tam, gdzie jest to stosowne i możliwe z technicznego, środowiskowego i gospodarczego punktu widzenia, przyjmują w tym celu systemy selektywnej zbiórki tak, aby spełnić niezbędne normy jakości dla właściwych sektorów recyklingu. Głównym celem każdej polityki w dziedzinie odpadów powinno być zmniejszenie negatywnych skutków wytwarzania odpadów i gospodarowania nimi dla zdrowia ludzkiego i środowiska. Polityka dotycząca odpadów powinna również zmierzać do ograniczenia wykorzystania zasobów oraz sprzyjać praktycznemu zastosowaniu hierarchii postępowania z odpadami, co w przypadku PSZOK nie ma miejsca.
Co robić z odpadami?
Zużyty sprzęt RTV i AGD, opony, akumulator, gruz po remoncie, stare meble – to tylko przykłady odpadów, które mieszkańcy mogą oddać nieodpłatnie w gminnym Punkcie Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych. Przypominamy, że PSZOK-i działają we wszystkich gminach w wersji stacjonarnej, a nawet mobilnej. Punkty te za darmo przyjmują odpady z gospodarstw domowych, także te, które zawierają niebezpieczne materiały czy substancje. Punkty zbierania odpadów nie przyjmują jedynie odpadów, których ilość lub rodzaj wskazują, że pochodzą z prowadzenia działalności gospodarczej, co do których stosuje się odrębne przepisy w zakresie gospodarowania odpadami. Do PSZOK-ów można odwieźć praktycznie wszystkie odpady powstające w gospodarstwach domowych.
Niedopuszczalną praktyką jest natomiast pozostawianie problematycznych odpadów w zwykłych pojemnikach do segregowania odpadów lub wręcz porzucanie ich w miejscach do tego nieprzeznaczonych. Zwłaszcza, że legalnie i bezpłatnie mieszkańcy mogą przekazać odpady do lokalnego punktu PSZOK-u.
1 Dz.U. z 2019 r., poz. 1579
2 zob. art. 6ka ustawy z dnia 13.09.1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach
